Waarom zorgt een bioboer voor een vruchtbare bodem, en hoe doet hij dat?

De natuur werkt als een goed gesloten kringloop waar afval opnieuw grondstof wordt. Landbouw brengt die kringloop wat uit evenwicht: door gewassen te telen en te oogsten halen boeren immers nutriënten uit de grond weg. Als die niet opnieuw aangevuld worden, geraakt een bodem uitgeput en wordt hij onvruchtbaar.

Biolandbouw gebruikt een aantal technieken om die kringloop opnieuw te sluiten en de bodem te voeden.

© Tim Vandewiele bij Inagro

Bodemleven

In plaats van de plant voedt een bioboer de bodem, of liever: het bodemleven. In de bodem krioelt het van leven. Wormen, schimmels, bacteriën, springstaarten: elk hebben ze hun eigen specifieke functie. Samen breken ze plantaardige resten af, maken er humus van en verspreiden deze humus doorheen de bodem.

De humus houdt water en nutriënten beschikbaar voor de gewassen. Daarnaast vormt een vruchtbare bodem een natuurlijke bescherming tegen plagen en ziektes.

Omdat een bioboer geen kunstmest en geen chemische bestrijdingsmiddelen mag gebruiken, is het des te belangrijker dat hij het bodemleven goed gezond houdt. De bodem voeden doet hij met organisch materiaal als stalmest of compost.

Deskundigen zijn het erover eens: compost is de ideale meststof voor het gewas én het verbetert de kwaliteit van de bodem. Compost zorgt voor een hoge hoeveelheid effectieve organische koolstof en is dus een uitstekende bodemverbeteraar, maar het zorgt ook voor meer regenwormen, minder erosie, het laat het water beter door en voorkomt bodemverdichting, wat allemaal leidt tot hogere landbouwopbrengsten.

Een vruchtbare bodem vormt een natuurlijke bescherming tegen plagen en ziektes.

Kunstmeststoffen zijn niet toegelaten, omdat die de plant voeden en niet het bodemleven. Ze verstoren het bodemleven, waardoor de bodemvruchtbaarheid op termijn afneemt. Bovendien leidt te veel gebruik van kunstmest tot verontreiniging van het grond- en oppervlaktewater.

© KVL/Creative Nature bij bioboerderij De Lochting

Compost

Soms is een boer beperkt in het gebruik van dierlijke mest. Dat komt door de mestproblematiek in Vlaanderen. Door jarenlange overbemesting en een te intensieve veeteelt zijn de bodems en waterlopen in Vlaanderen verontreinigd. De overheid legt dus beperkingen op aan het gebruik van dierlijke stalmest, ook aan bioboeren. Bioboeren zoeken dus steeds meer hun toevlucht tot compost – gewasresten die omgezet zijn in humus - om de bodem te voeden.

Vruchtwisseling

Ook vruchtwisseling is een slimme manier om de bodem-vruchtbaarheid op peil te houden.

Alle gewassen halen tijdens het groeien specifieke nutriënten uit de bodem. Teelt de boer steeds hetzelfde gewas op zijn perceel, dan geraakt de bodem eenzijdig uitgeput, groeien planten minder goed en krijgen plagen en onkruid meer kans om door te breken. De bodem is dan niet meer in balans.

Om dat op te vangen, stelt een bioboer een meerjarig teeltplan op, waarbij hij gewassen die veel van de ene voedingsstof vragen, afwisselt met gewassen die veel van een andere voedingsstof nodig hebben.

© Kjell Gryspeert bij biobedrijf Natlandhoeve

Groenbemesters

Ook groenbemesters horen in een meerjarig teeltplan. Dat zijn gewassen die nutriënten aan de bodem kunnen toevoegen. Neem bijvoorbeeld vlinderbloemige gewassen als klaver: zij binden stikstof uit de lucht en geven dat daarna vrij in de bodem.

Andere groenbemesters zijn bijvoorbeeld winterrogge en grassen: zij kunnen het organische stofgehalte (waaruit humus ontstaat), sterk verhogen.

Tot slot: een gezonde bodem helpt ook de klimaatsopwarming terug te dringen. Hoe dat zit, lees je in "Is biolandbouw beter voor het klimaat?"

Kijktip: Een gezonde bodem voor een gezonde natuur