“Biodiversiteit hebben we overal nodig in ons landschap, niet alleen in natuur”

Steven Coenegrachts (Open VLD) suggereert in een conceptnota om de natuur- en bosgebieden uit te breiden en ze te omgeven door een gordel van landbouwvormen die een beperkte impact hebben op de leefomgeving zoals agro-ecologie, biolandbouw en boslandbouw. In die bufferzone zou voorts ruimte zijn voor diversificatie. Ook de maatregelen van het Europese landbouwbeleid (GLB) voor meer vergroening (agromilieumaatregelen, beheerovereenkomsten en in de toekomst ook de ecoregelingen) zouden volgens hem in die zones moeten worden geconcentreerd.

Tegelijk zal dit type landbouw, blijkens de nota, onderhevig zijn aan allerlei regels. Tot wat dat leidt, is voor ons bij BioForum intussen al bekend. Zelfs een milieumaatregel als de (voorlopige) PAS-regeling die ervoor moet zorgen dat er minder stikstof in de lucht en in de natuur komt spaart (startende) bioboeren niet.

Voor multifunctionele landbouw zou volgens de nota geen plaats meer zijn in de zone voorbehouden voor hoogproductieve landbouwactiviteiten. Daar moet het uitgangspunt zijn: zoveel mogelijk produceren op een zo klein mogelijke oppervlakte via niet-grondgebonden landbouwactiviteiten. Agro-ecologische principes toepassen kan enkel indien ze niet tot een productiedaling leiden.

Dergelijk scheidingsdenken is niets nieuw, maar is bekender onder de naam “landsparing” of “het scheidingsmodel”. Nu we in Vlaanderen steeds meer tegen de grenzen van de draagkracht van onze leefomgeving aanlopen, laait dit debat opnieuw op. BioForum is van mening dat dit een interessante theoretische denkoefening is, maar in de praktijk niet werkt.

Uiteraard kan geen afbreuk gedaan worden aan het pleidooi om in de brede omgeving van natuurgebieden te streven naar een landbouw die maximaal verweven is met diverse natuurelementen. Niet zozeer omdat agro-ecologie of biologische landbouw zou moeten dienen als buffer om nutriënten en bestrijdingsmiddelen (waar ze overigens zelf hinder van ondervindt) op te vangen, maar vooral omdat verbinding tussen natuurgebieden noodzakelijk is voor de instandhouding van de biodiversiteit.

Dat veel boeren vandaag al vastzitten in een ratrace van steeds meer productiviteit, steeds meer technologie en steeds meer schulden, wordt over het hoofd gezien

BOEREN, LOKAAL VOEDSEL, ... VAN ONDERGESCHIKT BELANG 

De keerzijde van de medaille is dat de nota ook inzet op een derde zone met enkel intensieve, hoogproductieve landbouwactiviteiten met onder meer een intensieve veehouderij. Enkel dat type landbouw ziet Coenegrachts als economisch zinvol omdat het bijdraagt aan een bloeiende voedingsindustrie en een positief saldo op de handelsbalans. Wat het met de boeren zelf doet, lijkt hier van ondergeschikt belang. Dat veel boeren, zowel in de buurt van natuurgebieden als daarbuiten, vandaag al vastzitten in een ratrace van steeds meer productiviteit, steeds meer technologie en steeds meer schulden, heeft hij over het hoofd gezien. De coronacrisis heeft laten zien dat de exportgerichte landbouwproductie het eerst in de problemen komt. Het heeft ook laten zien dat een veerkrachtige samenleving nood heeft aan lokale voedselproductie. Moeten daar geen lessen uit getrokken worden?

BIODIVERSITEIT IS OVERAL NODIG  

Dat we in Vlaanderen ook de draagkracht van onze leefomgeving buiten de Natura 2000-gebieden overschrijden, komt hier niet aan bod. De tanende kwaliteit van grond- en oppervlaktewater als gevolg van kunstmest en pesticiden, de waterschaarste, de impact van nog meer intensieve kippen- en varkenshouderijen op de gezondheid van de omwonenden, enz: al deze negatieve omgevingseffecten zullen in die derde zone nog meer versterkt worden. Bovendien is het een illusie om te denken dat de Natura 2000-gebieden in het kleine, versnipperde Vlaanderen, daar geen impact van zullen ondervinden.

BioForum benadrukt dat we biodiversiteit nodig hebben in ons landschap, niet alleen in natuur- of buffergebieden, maar overal. Biodiversiteit is nodig voor het leveren van ecosysteemdiensten, waaronder drinkwatervoorziening, klimaatregulatie, waterinfiltratie, bescherming tegen overstromingen of erosie, koolstofvastlegging door begrazing én ook voedselproductie. De kwestie is om te onderzoeken hoe de optimalisatie van verschillende ecosysteemdiensten meer oplevert dan het maximaliseren van één ecosysteemdienst (voedselproductie). Het resultaat zal een veelheid van mogelijke landschappen zijn. Onze schaarse ruimte wordt op die manier meervoudig gebruikt: niet alleen maar voor voedselproductie en natuur, maar voor een veelheid van verschillende functies.

Dit opiniestuk verscheen ook op Vilt.be.