Brouwerij 3 Fonteinen herstelt de band tussen bier en land

Brouwerij 3 Fonteinen uit Beersel heeft afgelopen vrijdag de BioVLAM-award van 2022 gewonnen, de prijs voor innovatieve projecten die ten goede komen aan de biologische sector. De brouwerij kreeg de prijs voor het opzetten van een Pajots granennetwerk. Zij willen de authentieke traditie van lambiek bewaren, maar voor zo’n kwaliteitsbier heb je ook kwaliteitsgranen nodig ...

Enkele jaren geleden geraakten Armand Debelder, bezieler van Brouwerij 3 Fonteinen en bioboer Tijs Boelens met elkaar in gesprek over de traditionele Pajotse graanrassen. Vele daarvan waren intussen verdwenen. Tijs wou meer diversiteit op zijn veld en hoopte dat de brouwerij, bekend van hun lambiek- en geuzebier, daarbij kon helpen.  

“Als ambachtelijke brouwerij streefde 3 Fonteinen er naar om de link met de boeren te herstellen.”

Band tussen bier en land

Wist je dat minder dan 4% van de granen die de Belgische brouwers momenteel gebruiken op eigen bodem wordt geteeld? "De vraag van Tijs bracht heel wat in beweging", vertelt Lucas Van den Abeele die vindt dat het beter moet kunnen. “Als ambachtelijke brouwerij streefde 3 Fonteinen er naar om de link met de boeren te herstellen. Die link met het land was verdwenen. Graan kochten ze aan bij de graanhandel, zonder te weten waar dat vandaan kwam. Tijs hielp geïnteresseerde boeren te zoeken in een straal van 25 kilometer rond de brouwerij en samen zetten we het netwerk op poten.”

Lucas coördineert vandaag het Granennetwerk in dienst van Brouwerij 3 Fonteinen, maar was al als masterstudent agro-ecologie betrokken bij dit project. “Brouwerij 3 Fonteinen wou vooral een samenwerking waar de boer beter van werd, en hen ook ruimte geven om hun verhaal te vertellen. En dus gingen we met iedereen rond de tafel zitten om te kijken wat de  knelpunten waren.”  

"We zeiden meteen: wij betalen wat de boer vraagt. Alleen zijn boeren het zo gewend om prijzen te moeten aanvaarden, dat ze het afgeleerd zijn om hun eigen prijs te berekenen."

Concurreren met een wereldmarkt

Een van de struikelblokken was de graanteelt zelf. “Voor de meeste boeren is graan niet hun hoofdactiviteit, maar een deel van de gewassen die ze telen. Dat betekent ook dat ze niet uitgerust zijn voor opslag of nabewerking. Het project had dus alleen maar kans op slagen als 3 Fonteinen dat deel op zich zou nemen. Dat hebben we dan ook gedaan, een deel van mijn job vandaag is om dat in goede banen te leiden.” 

Daarnaast was de prijs een probleem, omdat graanboeren in België onmogelijk kunnen concurreren met de wereldmarkt. “We zeiden meteen: wij betalen wat de boer vraagt. Alleen zijn boeren het zo gewend om prijzen te moeten aanvaarden, dat ze het afgeleerd zijn om hun eigen prijs te berekenen. In de praktijk kijken ze dan naar de wereldmarktprijs en doen ze daar wat bij. Maar dat staat los van hun daadwerkelijke productiekosten. We hebben dus onderzocht wat de echte kosten zijn: welke risico’s loopt een boer, welke investeringen moet hij doen? Op basis daarvan kwamen we tot een transparant prijzenmodel.”

"Omdat de traditionele lambiek veel tijd neemt om te gisten en te rijpen, zal er pas volgend jaar een eerste, kleine oplage biologische lambiek zijn."

Lambiek 2024 

Vandaag telen 12 bioboeren op zo’n 40 à 50 hectare biogranen. Die hoeveelheid volstaat voor de brouwerij om geen graan meer te moeten bijkopen. Lucas: “Ons model heeft de afgelopen jaren zijn waarde bewezen, en zowel boeren als brouwerij zijn er tevreden over. Ook andere bedrijven zijn soms geïnteresseerd in onze manier van werken, maar ze schrikken van het grote engagement dat we aangaan ten opzichte van onze boeren. Uiteindelijk betalen we twee keer zoveel aan de telers als de wereldmarktprijs. En dan zijn er nog de bijkomende kosten zoals opslag.”

Omdat de traditionele lambiek veel tijd neemt om te gisten en te rijpen, zal er volgend jaar een eerste, kleine oplage zijn. Het merendeel van de biolambiek op basis van lokaal geteeld biograan zal pas ten vroegste in 2024 beschikbaar zijn.

“Wat leuk is, is de variatie aan boeren: ze zijn allemaal in andere takken actief, er zijn jonge en oude boeren, en we gaan zelfs over de taalgrens, wat ook een verrijking is.”

Waardevol landbouwmodel

Het verhaal begon met oude graanrassen. Ook het onderzoek naar die oude soorten zit in het takenpakket van Lucas. “De meeste moderne graangewassen presteren zeer goed in optimale omstandigheden, maar vragen veel kunstmest of gewasbescherming als het weer niet mee zit. Dat kan niet in bio. Oude rassen ondervinden daarentegen minder hinder van veranderende weersomstandigheden. Voor ons bier is die diversiteit ook een meerwaarde.”

De boeren wisselen ook graag informatie uit onder elkaar. “Wat leuk is, is de variatie aan boeren: ze zijn allemaal in andere takken actief, er zijn jonge en oude boeren, en we gaan zelfs over de taalgrens, wat ook een verrijking is.”

Brouwerij 3 Fonteinen heeft door op deze manier te werken duidelijk gekozen voor een vernieuwd en waardevol landbouwmodel. “Voor de brouwerij zou het makkelijker zijn om met één grote boerderij samen te werken, maar ze vinden het ontzettend belangrijk om de familiale, kleinschalige landbouw te ondersteunen. Anders gaat die traditie verloren. Het past ook volledig in het plaatje van 3 Fonteinen, waar diversiteit centraal staat in alles.” 

Bron: Vakblad Bio Actief 57