Portret Pomona: Boeren en burgers samen voor herstellend voedselsysteem

Geloof jij in lokale landbouwcoöperatieven die eigen seizoensgebonden voeding produceren? Ben jij bereid erin te investeren of doe je dat misschien al? Een voorbeeld hiervan is Pomona in het Waasland, zij werken via een coöperatief model aan herstellende landbouw, zowel op economisch als op ecologisch vlak.

In Vlaanderen is landbouw nog altijd grotendeels monocultuur. Herstellende landbouw zoals bijvoorbeeld boslandbouw doorbreekt dat door bijvoorbeeld bomenrijen op de akkers aan te planten. Op die manier wordt de grond evenwichtig gebruikt, en heb je niet alleen opbrengst van de gewassen maar ook van de bomen. 

"Samen met 10 gezinnen hebben we bioboerderij Puur Natuur Melsele overgenomen. In 2018 zijn we hier gestart met onze coöperatieve burgerboerderij.”

Coöperatieve burgerboerderij

In 2012 ontkiemde bij Tim De Roeck en Lieven Bauwens het idee om samen met een aantal gezinnen een bos te kopen, met de bedoeling daar een samentuin op te richten. Tim: “2012 was een heel nat jaar, en we stelden vast dat ons voedselbos heel goed aan het groeien was, terwijl de aanpalende maïsakkers volledig blank stonden. Dat inspireerde ons om te werken aan een ander landbouwmodel. Ook voedselbospioniers als Mark Shephard waren een grote inspiratiebron. We hebben daarnaast goed gekeken naar wat de Nederlandse organisatie Herenboeren doet.”

Daarna zijn ze zelf aan de slag gegaan. “Tien gezinnen trokken mee aan de kar en in 2016 hebben we een vzw opgericht. De volgende stap was zoeken naar een geschikte locatie en een boer met wie het klikt. Wij hebben dan de boerderij Puur Natuur Melsele overgenomen. De landbouwer die daar actief was, is werkend vennoot geworden op ons bedrijf Pomona Puur Natuur. In 2018 zijn we hier begonnen met onze coöperatieve burgerboerderij.”

"De bedoeling is om voeding te produceren terwijl de omgeving er beter van wordt. We combineren verschillende principes als agroforestry, voedselbossen en roterend begrazen."

Economisch herstellend

Pomona is gestart als een initiatief van burgers, maar dat hoeft volgens Tim niet per se zo te zijn. “In Nederland heb je de organisatie Lenteland: zij willen soortgelijke coöperaties uitbouwen, maar zetten de boer als vertrekpunt. Belangrijk is om een diverse groep mensen met verschillende talenten (communicatie, juridisch en financieel, landbouw-technisch…) samen te brengen die mee vorm willen geven aan het project.”

Tim: “Met economisch herstellend bedoelen we dat het financieel risico niet alleen bij de boer ligt. Daarom hebben we een systeem uitgebouwd waarin burgers en boeren samen de boerderij uitbaten. Beide partijen investeren in het bedrijf en beslissen mee over de bedrijfsvoering. De ketens blijven zo kort mogelijk. Een coöperatie is daarvoor de meest geschikte bedrijfsvorm.” 

Ecologisch herstellend

Gezien de huidige uitdagingen zal landbouw veel duurzamer moeten. Tim: We pinnen ons bewust niet vast op één landbouwstrategie, maar combineren verschillende principes als agroforestry, voedselbossen en roterend begrazen. De bedoeling is om voeding te produceren terwijl de omgeving er beter van wordt. We willen volledig circulair kunnen worden. Momenteel wordt er nog biologische mest aangevoerd van buiten het bedrijf, omdat we nog maar enkel kippen hebben. Als de boerderij voldoende dieren herbergt, willen we ook hier komaf mee maken. Op deze manier zullen we onze coöperanten ook een beperkte hoeveelheid vlees kunnen aanbieden en zullen we de kringloop op het bedrijf zelf kunnen sluiten.”

"Onze deelnemers leggen een aandeel in. Zo worden burgers niet enkel klant of consument, maar werken ze als eigenaar actief mee aan de uitbouw van onze boerderij.”

Burgers als aandeelhouders

Veel CSA-boerderijen (community supported agriculture) beperken zich tot enkele hectaren, eerder intensieve groenteteelt, maar Tim gaat voor een vollediger systeem. “Wij hebben bijvoorbeeld eigen graan en werken samen met een bakker om daar brood van te maken. We hebben ook een grote fruitboomgaard en hebben net notenbomen aangeplant met o.a. walnoten en kastanjes om notenolie en kastanjemeel te kunnen produceren. Het plan is ook om meer dieren op de boerderij te houden zodra we meer grond ter beschikking hebben. We hebben het uitgerekend: met 20 ha moeten we in ongeveer 80% van de voeding van 200 deelnemende gezinnen kunnen voorzien. Momenteel hebben we ongeveer 10 ha, maar er zijn gesprekken aan de gang om dit areaal uit te breiden.”

"Bij een CSA kopen klanten een oogstaandeel waardoor het risico op een slechte oogst al gedeeltelijk gedeeld wordt tussen boer en consument. Pomona wil daar nog een stap verder in gaan: deelnemers leggen een aandeel in. Zo worden burgers niet enkel klant of consument, maar werken ze als eigenaar actief mee aan de uitbouw van onze boerderij.”

"Het PFOS-schandaal met 3M heeft hier wel voor wat moeilijkheden gezorgd. Een aantal weken verkocht ons winkeltje minder. We hebben onze grond en groenten laten testen en gelukkig werd de grens nergens overschreden.”

Van PFOS tot oogstfeest

“Sommige coöperanten vinden dat er iets schort met het huidige voedingssysteem. Ze missen verbondenheid met de boerderij en weten vaak niet meer waar producten vandaan komen en hoe ze geproduceerd worden. Een tweede motivatie is dat de huidige landbouw geen antwoord biedt op de problemen die klimaatverandering met zich meebrengt. Burgers willen daarom een andere vorm van landbouw. Ten slotte willen mensen kiezen voor gezonde, kwaliteitsvolle producten. Het PFOS-schandaal met 3M heeft hier wel voor wat moeilijkheden gezorgd. Een aantal weken verkocht ons winkeltje minder. We hebben onze grond en groenten laten testen en gelukkig werd de grens nergens overschreden.”

“We organiseren voor onze coöperanten gemeenschappelijke oogstmomenten en aanplantacties. Op het einde van het seizoen zijn ze ook uitgenodigd voor ons oogstfeest. Mensen hoeven trouwens niet meteen coöperant te worden. In onze buurtwinkel is iedereen welkom.” 

Bezoek de website van Pomona: www.pomonacoop.be

Bron: Dit artikel is eerder verschenen in ons vakblad Bio Actief.

Bekijk video: