Droogte: Niet immuun, maar wel beter bestand tegen klimaatopwarming

Een paar jaar geleden zetten sommige boeren de droogte nog weg als iets eenmaligs. Maar ondertussen is het besef gegroeid dat de droge zomers en natte winters het nieuwe normaal zijn. Bioboeren liggen dan ook vooral wakker van de droogte. De impact op de landbouw is niet te onderschatten: dieren en planten hebben immers water nodig om te groeien. 

We kijken naar aanleiding van Wereldwaterdag op 22 maart hoe bioboeren het hoofd boven water houden in tijden van droogte. 

Droog Vlaanderen

Vlaanderen kampt al jaren met een droogteprobleem. Ondanks het wisselvallige klimaat zijn we een waterarm gebied. Onze regio heeft te veel verharde oppervlakte, maar toch verdwijnt er elke dag nog 6 hectare grond (dat zijn 12 voetbalvelden!) onder beton. Al dat beton zorgt ervoor dat het regenwater maar moeilijk in de bodem kan insijpelen, en ook in de natste maanden lukt het ons niet om onze grondwatervoorraden voldoende aan te vullen. Wil je je hierin verdiepen? Dan is de Pano-reportage over de droogte een aanrader: te bekijken via de website van VRT NWS.

Boeren staan niet alleen in de frontlinie van de klimaatverandering, ze maken ook deel uit van de oplossing. Landbouwbodems hebben veel potentieel om water te laten insijpelen, al wordt dat vandaag te weinig benut. De bodem is op veel plaatsen samengedrukt door het gebruik van zware machines en de akkers zijn onvoldoende beschermd tegen erosie, waardoor bij hevige regenval het water en de grond snel wegspoelen.

"Vlaanderen heeft te veel verharde oppervlakte, maar toch verdwijnt er elke dag nog 6 hectare grond onder beton."

Bio niet immuun, wel beter bestand

Biologische boeren doen hun best om dit tegen te gaan. Ze streven naar een gezonde humusrijke bodem. Die werkt als een spons en houdt het water vast. Standaardprincipes in de biolandbouw zoals het roteren van gewassen op het veld, diversiteit aan zaden en planten, de bodem bedekken zorgen ook voor een weerbaarder productiesysteem. Hagen en bomen, poelen en vijvers verhogen niet alleen de biodiversiteit, maar houden het water ook mee vast. 

Biodiverse weilanden 

Vincent Delobel gaat op zijn geitenboerderij voor biodiverse weilanden. “Door de wind verdorren de grond en de gewassen meer dan vroeger. Peulgewassen en planten die diep wortelen doen het beter in periodes van droogte, ze blijven groeien en produceren veel voer.” Rond de weilanden plant Vincent hagen en bomen, die zorgen voor schaduw en extra voer, en ook fungeren als windbreker voor de geiten.  

Vroeger konden de koeien op het biologische melkveebedrijf van Marc-André Hénin in Beauraing zo’n zeven maanden lang bijna altijd grazen. Nu is dat nu nog maar drie of vier maanden. Door de aanhoudende droogte heeft Marc-André het ritme van zijn melkproductie moeten aanpassen aan de minder voorspelbare seizoenen. “Door het afkalven in het voorjaar te concentreren hangt onze melkproductie nu meer samen met wanneer er gras groeit.” 

Diversiteit aan zaden en planten

Greet Lambrecht van Akelei gebruikt diversiteit aan zaden en planten als een buffer tegen de droogte. “Bij een monocultuurlandbouw heb je direct een groot verlies als het fout gaat,” vertelt ze, “Als het tegenvalt bij een van onze 60 gewassen, dan hebben we er nog voldoende die wel een mooie oogst opleveren.” 

De Akelei is ook bijzonder omdat Greet zelf zaden teelt. Zo produceren ze groentegewassen die beter zijn afgestemd op de lokale uitdagingen. “Doordat we de grond niet meer omspitten, geven we het microbiële leven in de bodem ook alle kansen,” aldus Greet. 

Greppels en bermen

Bioboer Rik Delhaye van Broekelzenhoek legt op zijn hellende leemgronden greppels en bermen aan tegen erosie en verdroging. Dat zijn lange grachten die loodrecht op een heuvelhelling worden aangelegd, waardoor er helling afwaarts een ‘berm’ ontstaat. “Op die berm heb ik een mengsel van fruitbomen en groenten aangeplant waardoor de ondergrond verweven is met lange wortels en gezonde bacteriën en schimmels. Het is één spons. Alle liters water, alle regen van in de winter wordt in de onderste lagen van onze bodem gestockeerd,” legt Rik uit.  

Rik stockeert ook water op verschillende hoogtes met een systeem van hoger gelegen waterputten en communicerende vaten. Zo is er continu waterdruk, zonder enige pomp of externe energiebron, om voor druppelirrigatie te zorgen op de lagere percelen. “Met nuchter boerenverstand kan je op een plaatselijk niveau oplossingen bedenken die geen grote financiële middelen vragen,” besluit hij.  

Bron: Bio Actief 49 en Greenpeace Belgium