Portret - bloementeler Lies: "Kwaliteit oogsten is een vak apart. Ik moet mijn bloemen goed aanvoelen"

Na enkele jaren leren en experimenteren durfde Lies de stap te zetten om haar eigen bedrijf Fleur-Couleur op te starten. Intussen teelt ze haar biobloemen op grond  van bioboerderij ’t Schaaphof in Landegem, op een boogscheut van Gent. 

De interesse voor biobloemen groeit, maar de afzetmogelijkheden zijn nog beperkt. In de Belgische bloemenwinkels kom je vanzelf bij van verre landen overgevlogen soorten uit. Dat is jammer. Gelukkig maakte Lies kennis met Paulien Verhaest, de oprichtster van de Gentse bloemenwinkel Blommm. Paulien maakt  boeketten van de bloemen die op het veld groeien. Dat doet ze om de biodiversiteit en de lokale bloementelers een duwtje in de rug te geven. De bloemen worden per fiets geleverd aan de klanten,  en dit seizoen start er ook een échte winkel in hartje Gent.

UIT VOLLE GROND

Hoe ziet een jaar op het veld eruit?
Lies: “Het is hard werken van de lente tot de herfst, maar in de winter valt het wat stil op het veld. Dan maak ik o.a. mijn teeltplan voor het volgende teeltseizoen. Judaspenning, damastbloem, duizendschoon en verfwede komen in mei als eerste in bloei, net op tijd voor Moederdag. In juni volgen de voorjaarsbloeiers die begin maart gezaaid werden, zoals ridderspoor, juffertjes, papaver en leeuwenbekjes. Elk jaar kijk ik uit naar de IJsheiligen, want zodra de nachtvorst voorbij is  kunnen mijn dahlia’s, zinnia’s en zonnebloemen zorgeloos groeien. Op mijn veld vind je de grootste bloemenweelde van juli tot en met september. Helaas slinkt onze verkoop jaarlijks in de maand juli doordat veel mensen dan op vakantie gaan.

Hoe ga je te werk je als bioteler? 
“Heel het seizoen wil ik verse bloemen garanderen, en daarom zaai ik om de twee weken een nieuwe lichting. Bloemen die bestand zijn tegen een tikje vorst zaai ik, van zodra de grond bewerkbaar is, rechtstreeks buiten in de volle grond. In februari zaai ik vorstgevoelige bloemen in de serre voor in trays, dat zijn grote platen met kleine plantgaatjes. In bio gebruiken we geen kunstmest en geen chemisch synthetische bestrijdingsmiddelen. Je ziet ons dus vaak schoffelen op het veld om het onkruid te beheersen en we hebben een teeltrotatie om ziekten en plagen te voorkomen. Dat reguliere bloemen veelvuldig bespoten worden, heeft veel te maken met de manier van telen. Een bloem die ruimte en tijd krijgt om te groeien is een sterke bloem Ook na de oogst gebruiken wij geen chemische middelen voor de bewaring van de bloemen”

“In natuurreservaten wordt de bodem vaak verarmd, om de oorspronkelijke vegetatie terug in bloei te laten komen. Mensen denken daarom vaak dat wij ook zo te werk gaan; wat bloemen in een weide uitzaaien en de natuur haar gang laten gaan. Zo werkt het niet, want mijn bloemisten verlangen naar een snijbloem met een sterke steel en een goede houdbaarheid. Daarom gebruik ik ook compost en geitenmest. En van zodra het zonnig en droog weer wordt, sta ik klaar om het jonge onkruid te schoffelen.”

Heb je last van ziektes of plagen?

“Een keer had ik bladluizen op mijn salie; ik dacht dat ze verloren waren maar twee dagen later ging ik kijken en er zaten allemaal lieveheersbeestjes op. Die hadden alle bladluizen opgegeten. Wanneer ik in de herfst flink heb geoogst, dan raken de bloemen wat meer uitgeput en zijn ze kwetsbaarder. Een beetje meeldauw, een schimmel die witte poederachtige vlekken geeft, is dan onvermijdelijk op sommige soorten. Ik besproei preventief die planten met een oplossing van biologische melk, en dat werkt goed.” 

“Mijn veld zit vol met hommels, bijen en ook een heleboel vlindersoorten, waaronder de zeldzamere koninginnenpage en veel  blauwtjes. Af en toe heb je verlies. Bij lange regens of zware stormwind kunnen de bloemstelen bijvoorbeeld omverwaaien. Dat probeer ik te voorkomen door de bloemen met gaas te ondersteunen. Maar onvermijdelijk gaat er elk seizoen wel iets verloren. Werken met de natuur is een constante oefening in het leren loslaten.”

"Elk seizoen gaat er onvermijdelijk wel iets verloren. Werken met de natuur is een constante oefening in het leren loslaten."

PIONIERSWERK

Hoe kwam je op het idee om biobloemen te telen?
Lies: “Ik was halftijds aan de slag bij Landwijzer, het opleidingscentrum voor de biologische en biodynamische landbouw, en ben halftijds zelf beginnen boeren. Dat is ondertussen 8 jaar geleden. Samen met vrienden teelden we biogroenten die we lokaal vanop onze akker verkochten. Ik wou al een tijdje iets met bloemen doen, en dan ben ik er beginnen zaaien aan de rand van de akker. Op dat moment was dat echt pionieren, want er was haast niemand in Vlaanderen daarmee bezig: biologische zaden waren niet allemaal geschikt voor snijbloemen, en ik wist niet welke opbrengsten ik kon verwachten. Onze klanten waren gelukkig meteen enthousiast. Al doende heb ik toen ontzettend veel bijgeleerd. Momenteel zijn we in Vlaanderen met meerdere biobloemen-telers, zowel telers die voor floristen telen als zelfplukboerderijen. Een paar keer per jaar komen we samen, wat ik belangrijk vind voor onze jonge sector.

Wou je altijd al boeren?
Lies: “Ik heb biologie gestudeerd, maar besefte al snel dat ik niet in die academische wereld wilde blijven. Ik vond dat we vanuit een ivoren toren werden opgeleid, vanuit het idee dat de wetenschap hoger staat dan de boeren. Terwijl ik altijd het gevoel had dat dit niet klopte, omdat de boeren ook veel kennis hebben. Ggo’s waren indertijd bijvoorbeeld in opkomst, en de unief leerde ons aan dat we hiermee de oplossing in handen hadden om de honger in de wereld aan te pakken. Wat absoluut niet strookte met mijn eigen visie op een duurzame, lokale landbouw. In die jaren besloot ik vanuit mijn drang om iets te veranderen in de wereld, om dat via de landbouw aan te pakken: alle mensen hebben eten nodig en nochtans loopt het daar op alle vlakken grondig mis.”

Vanwaar komt je fascinatie voor bloemen?
Lies: “Een bos bloemen maakt mensen gelukkig. Ik heb ideologisch lang getwijfeld of ik voor het telen van bloemen wel landbouwgrond mocht innemen. Ik dacht: produceer ik op die grond niet beter eten voor mensen? Door die brede glimlach op het gezicht van onze klanten besefte ik: ‘dit is wel verantwoord.’ Bloemen zijn het eten voor onze ziel, dat klinkt misschien wat zweverig, maar ik denk dat we die schoonheid net als muziek of kunst nodig hebben.”

"Ik dacht: produceer ik op die grond niet beter eten voor mensen? Door die brede glimlach op het gezicht van onze klanten besefte ik: ‘dit is wel verantwoord.’"

VAN VELD TOT BOEKET

Hoe verloopt de samenwerking met Blommm? 

“Eigenlijk speelde Paulien eerst zelf met het idee om biologische bloemen te telen, maar na ons eerste gesprek had zij begrepen dat er een schakel ontbrak, die van de afzet. Ze kreeg het geniale idee om zelf boeketten te maken van de bloemen die op  de velden van lokale telers groeien. Elk jaar zitten we samen om de kleuren van de bloemen te bepalen en te kijken welke soorten het goed doen. We werken enkel met bloemen die minstens één week lang mooi vers blijven. Enkel dahlia’s halen die termijn soms niet, maar dat zijn zulke mooie en indrukwekkende bloemen dat ze toch makkelijk verkocht geraken. Onze smaak komt goed overeen, wat niet onbelangrijk in een goede samenwerking, zo houden we bijvoorbeeld beiden van pastelkleurige bloemen. Blommm is uniek, want het is de enige bloemenwinkel in België die honderd procent voor bio kiest!”

Waarom moeten mensen biobloemen kopen?

“Veel bloemen die je in de winkels koopt zijn heel vervuilend omdat ze ofwel in verwarmde serres geteeld worden – wat veel energie kost – ofwel geïmporteerd worden uit landen als Kenia en Ecuador. Veel plantages zijn naar het Zuiden verhuisd vanwege het ideale klimaat en de goedkope arbeidskrachten. Bloemen die wij geven als teken van vriendschap worden daar geteeld onder schrijnende arbeidsomstandigheden. Het gebruik van pesticiden heeft negatieve gevolgen voor de gezondheid van de arbeiders en voor het milieu. Daar komt nog eens bij dat er in die landen al heel weinig water beschikbaar is en wij eigenlijk indirect een deel van dat water afnemen via de bloemen die daar water krijgen en dan naar hier getransporteerd worden.”

Vormt de prijs een drempel?

“Mensen moeten beseffen dat bloemen nooit spotgoedkoop kunnen zijn als je de teler een eerlijke prijs betaalt. Bij een goeie bloemenzaak spenderen de mensen doorgaans wat meer aan een bos bloemen, dan is het prijsverschil met de bloemen van biologische teelt miniem.”

"Mensen moeten beseffen dat bloemen nooit spotgoedkoop kunnen zijn als je de teler een eerlijke prijs betaalt."

KWALITEIT OOGSTEN

Wanneer is de beste tijd om te oogsten? 
“In elk geval kan je geen bloemen oogsten in de brandende zon, want dan gaan hun kopjes snel slaphangen. De beste tijd om te plukken is vroeg in de ochtend, maar ’s avonds kan ook. Wanneer de dauw ’s morgens juist is opgedroogd, dan hebben de bloemen heel de nacht kunnen drinken en dan zit er nog veel water in hun steel. Wanneer het ’s avonds wat is afgekoeld, dan hebben de bloemen onder invloed van het zonlicht een hele dag suikers aangemaakt en die verbeteren de houdbaarheid. Ik zet mijn bloemen meteen na het plukken in een koude schuur zodat ze rustig kunnen bekomen.”

Hoe zie je wanneer de bloemen oogstrijp zijn?
“Aan de meeldraadjes kan ik zien of een bloem al wat bestuiving kreeg. Als dat het geval is, dan oogst ik die niet meer. Ik pluk de meeste bloemen wanneer ze nog maar pas geopend zijn. Als een leeuwenbekje voor meer dan een derde geopend is, dan laat ik die bloem gewoon staan. Sowieso blijven er dus een deel van de bloemen ongeoogst, ook al oogst ik 4 keer per week, en dat is dan weer nuttig voor de insecten . Mijn veld zit altijd vol met vlinders, hommels en bijen. Kwaliteit oogsten is een vak apart. Ik moet mijn bloemen goed aanvoelen, en precies weten in welk stadium ze plukrijp zijn.”

In de winter valt de oogst stil. Kopen mensen dan beter geen bloemen?
“Mijn bloemen hebben een dubbel doel: dat betekent dat ik in de zomer ook heel wat bloemen droog die hun schoonheid voor lange tijd bewaren. Zo kan Paulien haar klanten in de winter, wanneer er vrijwel geen verse bloemen zijn, wintergroen en kleurrijke droogboeketten aanbieden.”

Tot slot: Welke dromen heb je voor de nabije toekomst?
“Ik heb nu 0,3 hectare, maar dat zou veel  groter mogen zijn. Nu moet ik goed puzzelen met mijn teelten om alles een plaats te kunnen geven, en de grond kan af en toe ook wat rust gebruiken. Maar het is niet evident om aan extra grond te geraken. Ik droom ook van een glazen, onverwarmde serre om mijn seizoen een maand vroeger te kunnen starten. Dan kan ik mij eindelijk specialiseren in ranonkels, een van mijn vele lievelingsbloemen. Ranonkels zijn echte vroegbloeiers die niet goed tegen de regen kunnen. Voor Paulien zou het zeker een mooie aanwinst zijn om haar prachtige voorjaarsboeketjes nog diverser te maken. Paulien geeft ook workshops op het veld om de band tussen boer en klant te versterken. Dat vind ik een schitterend idee.”

"Kwaliteit oogsten is een vak apart. Ik moet mijn bloemen goed aanvoelen, en precies weten in welk stadium ze plukrijp zijn.”

Bloemen van Lies zijn verkrijgbaar via floristen, onder andere Blommm (Gent) en Bloembinderij Orchidee (Lovendegem). Meer info vind je op haar website en in de Biopunten.

Op 7 mei 2023 verscheen 'Het grote ecologische pluktuinboek'. Bloemenboerin Lies schreef samen met co-auteur Monique van Wegen een inspirerende én praktische handleiding die je helemaal op weg helpt om zelf jouw eigen bloemenpluktuin te beginnen. Meer info vind je hier!

Dit portret is verschenen in het kader van het PDPO-project ‘Biobloemen: kleur van op het bioveld tot bij de consument’, dat loopt van november 2018 tot eind april 2021.